Một trong những câu được trích dẫn nhiều nhất trong văn chương Kitô giáo là lời nguyện của thánh Augustinô, “Lạy Chúa, Chúa tạo dựng chúng con cho Chúa và lòng chúng con những khắc khoải cho đến khi được yên nghỉ trong Chúa”. Mỗi khi nghe lại lời này, tôi chợt nhớ đến một lời khác vốn rất thời danh của một trong những nhà thơ thần nghiệm bậc thầy Ấn Độ, Kabir. Ông viết bài thơ tuyệt tác bắt đầu với những dòng này, “Tôi bật cười khi người ta bảo tôi, kìa có con cá đang chết khát trong nước!”. Hãy dừng lại với hình ảnh này: một con cá đang khát trong nước! Làm sao có thể như thế được? Những con người chúng ta đang được bao trùm trong sự hiện diện không ngưng nghỉ của Thiên Chúa! Hãy nhìn tạo vật: cây cối, chim chóc, cỏ non, muông thú... Muôn tạo vật tràn đầy niềm vui. Muôn tạo vật hân hoan! Tôi cũng biết đến nhọc nhằn, đau khổ, lớn lên, xuống dốc, già nua, và chết. Tất cả điều này nằm trong chương trình tạo thành, nhưng chúng ta phải biết hạnh phúc là gì. Chỉ con người mới khát, chỉ tâm hồn con người mới không ngơi nghỉ. Bạn không lấy làm lạ sao? Tại sao con người không hạnh phúc, và điều gì có thể biến bất hạnh thành hạnh phúc? Tại sao người ta buồn đến thế? Bởi vì họ có những ý tưởng sai lầm và mặc lấy những thái độ lệch lạc.
Ý tưởng sai lầm đầu tiên mà con người mắc phải khi cho rằng hạnh phúc nghĩa là sung sướng, cảm giác vui thích, bông đùa. Đặt nền tảng trên ý tưởng đó, con người tìm kiếm trạng thái lâng lâng và chất kích thích và rồi, kết thúc trong chán nản. Hạnh phúc không phải là sung sướng, đó là một ý tưởng sai lầm đầu tiên mà chúng ta phải thoát ra - không cần thiết phải như thế.
Một điều duy nhất mà với nó, chúng ta phải làm cho mình say ngất chính là cuộc sống. Đó là một loại chất say êm dịu nhưng thật sự bền bỉ.
Ý tưởng sai lầm thứ hai là nghĩ rằng, chúng ta có thể đeo đuổi hạnh phúc riêng của mình, chúng ta có thể làm một cái gì đó để đạt được nó. Hầu như tôi luôn mâu thuẫn với chính mình, bởi lát nữa đây, tôi sẽ nói đến những gì chúng ta có thể làm để tiếp cận hạnh phúc, nhưng hạnh phúc không thể được tìm thấy trong chính nó. Hạnh phúc luôn luôn là một kết quả.
Ý tưởng sai lầm thứ ba và có lẽ cũng là ý tưởng quyết định nhất về hạnh phúc khi cho rằng, hạnh phúc là một cái gì luôn được tìm thấy bên ngoài, những vật bên ngoài, nơi những người khác. “Bằng cách thay nghề đổi nghiệp, có lẽ nhờ thế, tôi sẽ khá hơn”; hoặc nào ai biết, “Đổi chỗ ở, cưới một người khác, tôi sẽ hạnh phúc hơn” v.v.. Hạnh phúc không ở bên ngoài. Tiền bạc, quyền lực, sự kính trọng hứa hẹn mang lại hạnh phúc. Nhưng không phải vậy. Người nghèo cũng có thể hạnh phúc.
≈≈ Tôi nhớ câu chuyện về một tù nhân Đức quốc xã. Người tù khốn đốn bị đánh đập mỗi ngày. Ngày kia, họ đưa anh đến một xà lim khác. Nơi xà lim mới, có một cửa sổ nhỏ mà qua đó, anh có thể nhìn thấy một mảnh trời xanh vào ban ngày và một vài ánh sao về đêm. Anh vui mừng quá đỗi, viết thư báo cho gia đình về may mắn ấy. Khi đọc những dòng ấy, tôi nhìn ra cửa. Tôi có cả một đại ngàn thiên nhiên để thưởng thức. Tôi tự do, tôi không là một tù nhân, tôi có thể đi đâu tuỳ thích! Vậy mà tôi nghĩ, tôi chỉ có một chút niềm vui của tù nhân khốn khổ kia.
Tôi nhớ mình đã đọc một tiểu thuyết nói về một tù nhân trong một trại tập trung Sô viết tại Siberia. Người tù đáng thương được đánh thức lúc bốn giờ sáng và nhận một miếng bánh mì. Anh nghĩ, “Để dành miếng bánh này lại có lẽ tốt hơn, bởi vì tối đến, mình cần đến nó. Bởi đói nên không sao chợp mắt; để tối ăn, may ra mình ngủ được”. Sau một ngày làm việc, anh đặt mình xuống giường, kéo tấm chăn đắp hầu như không đủ ấm, anh nghĩ, “Hôm nay là một ngày may mắn. Hôm nay tôi đã không phải đi làm ngoài trời trong gió buốt. Và tối nay, nếu chợt đói bụng, tôi đã có miếng bánh mì, tôi ăn và sẽ ngủ ngon”. Vui thay, hạnh phúc thay! Bạn có tin như thế không?
Lần kia, tôi gặp một phụ nữ bất toại. Mọi người sẽ hỏi cô, “Làm sao cô hạnh phúc thế, hạnh phúc toả rạng nơi cả con người cô?”.
“Tôi có tất cả những điều kỳ diệu nhất trong cuộc sống. Tôi có thể làm những điều đẹp đẽ nhất trong cuộc sống”. Bất toại trong một bệnh viện và tràn đầy hạnh phúc - quả là một phụ nữ phi thường!
Hạnh phúc không được tìm thấy bên ngoài. Hoặc là bạn hãy vứt bỏ cái ý niệm sai lầm đó hoặc là bạn sẽ không bao giờ tìm thấy hạnh phúc.
≈≈ Một điều khác nữa là bạn không được lạm dụng chính mình nếu bạn muốn tìm hạnh phúc và niềm vui. Chúng ta phải thay đổi một vài thái độ của mình. Thái độ nào đây? Thứ nhất là thái độ quy về mình của trẻ con. Có bao giờ bạn nghe một đứa trẻ nói, “Nếu bạn không chơi với mình, mình sẽ về nhà”.
Hãy nhìn vào chính mình. Hãy nghĩ đến những gì làm bạn không hạnh phúc và xem coi liệu bạn có thể tìm thấy dấu vết của điều nó để rồi bạn thốt lên cách vô thức, “Nếu không được điều này điều kia, tôi sẽ không hạnh phúc”. “Nếu không có nó, hoặc nếu điều đó không xảy ra, tôi sẽ không hạnh phúc”. Nhiều người không hạnh phúc vì họ đặt những điều kiện cho hạnh phúc của mình. Hãy khám phá liệu thái độ này đang có trong bạn, nếu có, hãy tống khứ nó.
Chuyện kể về một người đàn ông luôn luôn xin Chúa điều này điều nọ. Ngày kia, Chúa nhìn anh và bảo, “Ta ngán quá rồi! Ta cho ngươi ba điều ước và chỉ ngần ấy thôi. Ta sẽ đáp ứng ba nguyện ước này, và rồi Ta sẽ không ban gì nữa. Hãy nói cho Ta ba điều ước của ngươi!”.
Người đàn ông phấn chấn và nói, “Con có thể xin bất cứ điều gì?”.
Và Thiên Chúa nói, “Vâng, bất cứ điều gì, và chỉ ba điều thôi!”.
Và người kia nói, “Lạy Chúa, Chúa biết, con xấu hổ khi phải nói rằng, con muốn tống khứ vợ con, vì bà ấy là một cái bị cũ kỷ và luôn... Lạy Chúa, Chúa biết, con không thể chịu đựng hơn! Con không thể sống với bà ấy. Chúa có thể giải thoát con khỏi bà ấy?”.
“Được,” Thiên Chúa nói, Điều ngươi ước sẽ thành.” Và vợ anh chết.
Người đàn ông cảm thấy có tội vì sự khuây khoả mà anh ta cảm nhận; anh ta vui, thư thái và nghĩ rằng, “Tôi sẽ cưới một người đàn bà hấp dẫn hơn”. Nhưng khi bà con, bạn bè đến dự đám tang cầu nguyện cho người chết thì bỗng nhiên, anh đổi ý và la lên, “Lạy Chúa, con đã có một người vợ tuyệt vời. Con đã không đánh giá đúng khi nàng còn sống”. Anh cảm thấy tồi tệ và chạy đến cầu xin cùng Chúa, “Xin cho nàng sống lại, lạy Chúa”.
Chúa nói, “Được, lời ước thứ hai thành sự”.
Giờ này anh chỉ còn một điều ước, anh nghĩ, mình sẽ xin gì đây? Và anh ta chạy tìm tham khảo bạn bè.
Một vài người bảo, “Hãy xin tiền bạc; nếu có tiền, bạn sẽ có bất kỳ thứ gì bạn muốn”.
Số khác bảo, “Tiền bạc có tốt đến đâu nếu không có sức khoẻ?”.
Một người khác lại bảo, “Sức khoẻ có tốt đến đâu thì ngày kia anh cũng chết? Hãy xin trường thọ!”.
Giờ đây thì người đàn ông khốn khổ không biết phải xin gì, vì những người khác còn nói, “Trường thọ có ý nghĩa gì khi bạn không có một ai để yêu? Hãy xin tình yêu”.
Rồi ông suy đi nghĩ lại... không thể định trí và cũng chẳng quyết định được một điều gì. Năm năm... rồi mười năm trôi qua. Ngày kia, Thiên Chúa bảo ông, “Cho đến bao giờ thì ngươi khấn xin điều ước thứ ba?”. Người đàn ông đáng thương nói, “Lạy Chúa, con thật bối rối, con không biết phải xin điều gì! Ngài có thể chỉ cho con?”.
Nghe thế, Thiên Chúa mỉm cười và bảo, “Được, Ta sẽ nói cho ngươi điều cần xin. Xin cho được hạnh phúc dầu bất cứ điều gì xảy ra. Đó chính là bí mật”.
≈≈ Thái độ sai lầm thứ hai là sự dính bén. Nếu bạn dính bén với những tình cảm tiêu cực, bạn sẽ không hạnh phúc. Tôi không nói, bạn không thể có những cái được gọi tình cảm tiêu cực. Bạn sẽ không còn là người! Nếu bạn chẳng bao giờ cảm thấy lo lắng hay trầm uất; hoặc chẳng bao giờ bạn cảm thấy buồn vì một sự mất mát nào đó, bạn không còn là người. Bạn có thể có những tình cảm tiêu cực.
Nhưng khi bạn bám dính vào chúng thì thật là tồi tệ. Hãy thử bài thao luyện này. Nó có thể khó một chút, nhưng rất bổ ích. Vết thương lòng của bạn, những ghen tuông của bạn, lầm lỗi của bạn, giận dỗi của bạn. Hãy hỏi chính mình, “Điều gì xảy ra nếu tôi bỏ chúng sang một bên?”.
Ở Đông phương chúng ta có những bài linh thao được gọi là “koan”. Đó là một câu hỏi mà vị thầy đặt cho môn sinh mà anh ta không bao giờ có được câu trả lời hợp lý. Chẳng hạn, âm thanh của tiếng vỗ tay là gì? Khuôn mặt bạn giống cái gì trước khi bạn được sinh ra?
Tôi muốn đặt cho bạn một câu hỏi loại đó như là một bài thao luyện. Hãy hỏi chính mình: Điều gì xảy ra nếu tôi tống khứ những tình cảm tiêu cực, lỗi lầm, vết thương, giận hờn và những ghen tương của tôi? Nếu bạn tập trung vào câu hỏi này như là một “koan”, nỗi sợ hãi có thể hiện lên bề mặt. Tiếp tục đặt câu hỏi đó, bạn sẽ khám phá ra điều kỳ lạ.
≈≈ Tôi đưa ra bốn bài tập thao luyện đơn giản như một trợ lực giúp bạn lấy lại niềm vui và hạnh phúc.
Tôi sẽ không mô tả thao luyện đầu tiên. Bạn hãy khám phá nó trong câu chuyện tôi sắp kể.
Thiền sư bậc thầy tên là Ryokan sống giản dị dưới chân một ngọn núi. Ngày kia, một tên cướp đột nhập vào nhà ông nhưng y không tìm thấy một cái gì để lấy. Khi tên cướp đang ở đó thì thiền sư trở về và bắt quả tang. Ryokan nói, “Anh phải đi thật xa để đến đây cướp tôi. Anh không thể ra đi với tay không”. Và ông trao cho tên cướp tất cả áo xống và chăn ấm! Tên cướp hoàn toàn bị sốc, thu quén áo xống và biến mất. Sau khi y ra đi, vị thiền sư ngồi tựa cửa nhà mình, ngước nhìn vầng trăng sáng, nghĩ rằng, “Tội nghiệp anh chàng! Ước gì ta có thể cho anh cả vầng trăng sáng này!”
Câu chuyện này dạy điều gì? Bạn hãy khám phá. Thao luyện này và câu hỏi thật tuyệt vời cho ai tìm kiếm những kết quả lâu bền. Bạn muốn có những kết quả ngắn hạn? Bạn muốn cảm nhận niềm vui tức thời? Bạn muốn cảm nhận hạnh phúc ngay bây giờ? Hãy thử ba bài tập thao luyện này:
Trước hết, hãy nói, “May mắn cho tôi biết bao! Phúc cho tôi biết bao?”. Không thể là hồng phúc mà không hạnh phúc.
Chuyện kể một người đàn ông ngày kia chạy đến vị thầy của mình và nói, “Thưa thầy, thầy phải giúp con. Nhà tôi là hoả ngục. Chúng tôi sống trong môt căn phòng, vợ tôi, các con tôi, dâu rể và tôi. Thật là hoả ngục! Không đủ phòng cho chúng tôi”.
Vị thầy mỉm cười rồi nói, “Vâng, tôi sẽ giúp anh, nhưng phải hứa là anh sẽ làm bất cứ điều gì tôi bảo”.
Và người đàn ông nói, “Vâng tôi hứa, tôi hứa, đó là một lời hứa nghiêm túc”.
Vị thầy hỏi, “Nhà anh có bao nhiêu gia súc?”.
“Người ấy đáp, “Một con bò, một con dê và sáu con gà”.
“Vị thầy bảo, “Hãy cho tất cả các con vật đó vào phòng và tuần sau trở lại đây”. Người đàn ông ấy không tin vào những gì mình đang nghe, nhưng anh đã trót hứa. Anh chán nản về nhà và đưa các con vật vào phòng. Tuần sau, anh nản chí trở lại và nói với vị thầy, “Tôi sẽ điên mất! Tôi sẽ chấm dứt cái trò vuốt ve này. Thầy phải làm một cái gì khác...”.
Vị thầy bảo, hãy về nhà, mang các con vật ra ngoài và tuần sau lại đến gặp tôi”. Người ấy chạy vội về nhà, và tuần tiếp đó trở lại với vị thầy, mắt anh ta sáng ngời và thưa rằng, “Thưa thầy, căn nhà tôi thật tuyệt, rất sạch sẽ. Như thiên đàng!”.
Hãy nắm lấy nó? Tôi không có đôi giày nào cả và tôi luôn phàn nàn về việc không có giày cho đến khi tôi gặp một người không có hai bàn chân!”.
Bạn hãy nghĩ đến người phụ nữ phi thường, Helen Keller. Không có khả năng nghe, nói hoặc nhìn, vậy mà bà rất yêu đời. Nếu bạn có lòng biết ơn, bạn sẽ tìm thấy bí mật của hạnh phúc.
Hãy đặt mình vào hoàn cảnh của người phụ nữ bất toại mà tôi đã nói với bạn trước đây. Hãy đặt mình vào vị trí của bà! Thậm chí bạn có thể đặt mình trên nền nhà để có cảm giác như vậy. Thử tưởng tượng bạn bất toại và nói, “Tôi có thể làm những điều tốt đẹp nhất trong cuộc đời! Tôi có tất cả những gì tốt đẹp nhất trong cuộc đời”. Bạn sẽ yêu thương, sẽ nếm, sẽ ngửi, sẽ thấy và sẽ lắng nghe. Bạn sẽ tiếp tục lắng nghe tiếng chim ca, làn gió thoảng qua lùm cây, và tiếng nói của bạn bè; bạn sẽ nhìn thấy những khuôn mặt của họ. Bạn sẽ khám phá tất cả những điều này và có khả năng thưởng thức bí mật của lòng biết ơn.
Một thao luyện khác bạn có thể thực hành. Rất đơn giản: hãy nghĩ đến ngày vừa qua. Hãy nhớ lại tất cả những gì đã xảy ra ngày hôm qua, việc này đến việc khác và với mọi biến cố, hãy thưa lên, “Cám ơn Chúa!”, “Con thật may mắn với điều đã xảy ra!”. Hẳn bạn sẽ nhớ đến một điều gì đó không vui. Dừng lại ở điều đó. Hãy nghĩ, điều đã xảy đến với tôi được đặt ở đó vì ích lợi cho tôi”. Hãy nghĩ như thế và bạn cũng cám ơn Chúa và tiếp tục.
Hai thao luyện vừa rồi đều nói đến lòng biết ơn. Thao luyện cuối nói đến lòng tin, tin rằng vì sự tốt lành của mỗi người trong chúng ta, mọi sự được ban cho ta theo ý Thiên Chúa.
Tôi gọi thao luyện này là “ân phúc”. Hãy nghĩ đến những biến cố xảy ra trong quá khứ bất luận nó vui hay buồn. Hãy nói, “Thật tốt cho tôi, tốt cho tôi!” Hãy nghĩ đến những gì đang xảy ra cho bạn và nói, “Nó sẽ tốt, sẽ tốt...” Và xem điều gì sẽ xảy ra. Lòng tin trở thành hạnh phúc. Tin rằng, mọi sự đều ở trong tay Chúa và mọi sự sẽ góp phần cho hạnh phúc của mỗi người.
Có người chạy đến gặp một thầy dòng đang đi ngang qua làng. “Hãy cho tôi hòn đá đó”, ông ta la lên, “viên đá quý!”.
Thầy dòng nói, “Anh đang nói đến viên đá nào?”.
Người kia nói, “Hôm qua, trong giấc mơ, Chúa hiện ra với tôi và bảo, ‘Một thầy dòng sẽ đi ngang qua làng vào sáng sớm ngày mai, và nếu ông ta cho anh một hòn đá mà ông đang mang theo mình, anh sẽ là người giàu có nhất nước’. Vậy xin hãy cho tôi viên đá đó!”.
Thầy dòng tìm trong xách mình và lấy ra một viên kim cương, một viên kim cương lớn nhất trên thế giới, kích cỡ bằng một đầu người! Và ông nói, “Đây là viên đá ông muốn? Tôi tìm thấy nó trong rừng. Hãy cầm lấy!”. Người đàn ông cầm lấy viên đá và chạy về nhà. Nhưng anh ta không thể chợp mắt đêm đó. Sáng sớm hôm sau, anh chạy lại chỗ thầy dòng đang ngủ dưới một gốc cây. Đánh thức ông dậy anh nói, “Tôi trả lại viên kim cương của ông cho ông đây. Tôi muốn loại gia tài vốn có thể làm cho ông có khả năng ném của cải ra xa”. Đó là điều mà chúng ta phải khám phá nếu chúng ta muốn tìm kiếm hạnh phúc. - Đi Trên Nước (Anthony De Mello)
Tiêu đề: Đi Trên Nước - Anthony De Mello 
